Doorstroming wordt in veel beleidsstukken voorgesteld als iets dat vanzelf ontstaat zodra mensen worden “verleid” tot verhuizen. Maar dat is een misvatting: het is zowel een  gedragsprobleem, als een systeemprobleem. Want waar moeten mensen eigenlijk naartoe? De praktijk laat zien dat er voor veel huishoudens simpelweg geen aantrekkelijk alternatief is.

Na de val van het kabinet laat de peiling van Ipsos I&O (6 juni 2025) er geen twijfel over bestaan: de woningmarkt is voor veel kiezers het dominante thema. Bijna de helft van Nederland wil dat wonen nu eindelijk écht prioriteit krijgt. Opvallend is dat dit niet slechts een thema is van ‘links’ of ‘rechts’ — álle partijen hebben kiezers die dit onderwerp bovenaan zetten. Dat maakt wonen een thema dat zou kunnen verbinden, maar het risico van polarisatie ligt op de loer als partijen er vooral electorale strijd van maken.

De stad leeft in ons hoofd als route en ritme — als een netwerk van herkenningspunten, gewoontes en alledaagse routines die ons houvast geven. We hechten ons aan de speelplek om de hoek, de looproute naar de supermarkt, het bankje onder de boom: plekken die zelden de cover van een gebiedsvisie halen, maar diep verankerd zijn in ons dagelijks bestaan.

Wijken uit de jaren ’60 tot ’80 ogen op het eerste gezicht vaak rustig, groen en stabiel. Brede straten, volwassen bomen, nette tuinen. Maar achter die gevels vol baksteen en herinnering voltrekt zich een stille verschuiving. De bewoners worden ouder. Veel van de kinderen zijn al lang uit huis. En de komende vijftien jaar komt een groot deel van deze woningvoorraad beschikbaar — niet door plannen, maar door levensloop.

In de jaren ’50 en ’60 groeide Nederland explosief. De kinderen van de babyboomers – geboren in de jaren ’80 en ’90 – zijn inmiddels 30 à 40 jaar oud, en vormen nu zélf een piekgeneratie. Ze zoeken ruimte: om te wonen, werken, een gezin te stichten. Maar waar hun ouders destijds konden doorstromen naar ruime gezinswoningen in uitbreidingswijken, stuiten zij op een muur van schaarste.

“Waarom is nieuwbouw zo duur?” Die vraag stelde ik laatst aan een bouwer. We kwamen al snel op bekende factoren: hoge grondprijzen, stijgende bouwkosten, en verborgen ‘plankosten’ die zich opstapelen nog vóór de eerste paal de grond in gaat. Maar toen zei hij iets dat bleef hangen: “Je betaalt ook nog eens 21% btw op een woning. Terwijl groente en boeken maar 9% zijn.”