Stel je voor: je loopt een woning binnen waarvan de voordeur direct opent in een enorme garage. Een afbeelding die deze absurditeit treffend illustreert, circuleert al jaren op sociale media (zie afbeelding hieronder >>).

De herfst laat zien dat de stad leeft. Niet alleen wij, met onze jassen en gehaaste stappen door natte straten, maar ook de bomen, de dieren, de riolen, het rioolwater, de energievoorziening. Alles ademt trager. Toch valt op hoe weinig ruimte die seizoensadem krijgt in onze manier van plannen, beheren en bouwen. Alsof de stad altijd op “zomerstand” moet staan.

Veel circulaire ambities richten zich nu nog op het niveau van het gebouw. Via materiaalpaspoorten en Building Information Modelling (BIM) worden materialen, volumes en eigenschappen nauwkeurig vastgelegd. Maar circulariteit stopt niet bij de gevel. Wie werkelijk circulair wil ontwerpen, moet de schaal vergroten: naar het niveau van het gebied.

Hoi Chat! We hebben het eerder uitgebreid gehad over de digitale laag en de indrukwekkende groei van IoT (Internet of Things), AI en robotica.

Onlangs woonde ik een sessie bij over de ruimtelijke ontwikkeling in Twente. Wat me vooral opviel, was hoe actueel het thema “verdunning” in relatie tot wonen is, waar ik eerder al een blog over schreef. Tijdens de sessie werd besproken hoe wonen steeds meer ruimte in beslag neemt, wat leidt tot een steeds verder uitdijend stedelijk gebied. Plotseling vroeg ik me af: hoe zit het eigenlijk met de ruimte voor werk?

Eeuwenlang was het logisch om in de stad te wonen. In de middeleeuwen bood de stad bescherming: achter de muren vond je veiligheid, handel, een kerk en misschien zelfs een vak om meester in te worden. In de industriële tijd kwam daar werk bij: fabrieken en spoorlijnen trokken mensen in groten getale naar de stad. De nadelen, zoals drukte, ziektes, kleine woningen, werden op de koop toe genomen.

Ik ben geboren in 1972 en groeide op in een tijd waarin technologie nog tastbaar en zichtbaar was. Het was het tijdperk van de opkomst van de thuiscomputer, het kenmerkende geluid van de inbelmodem via een vaste telefoonlijn en de eerste mobiele telefoons, die meer weg hadden van bouwvakkersradio’s dan van de slanke apparaten die we nu kennen. In de jaren tachtig kwam de PC ons huis binnen. Ook ik heb urenlang achter een Commodore 64 gezeten.

Het energielabel van een woning in Nederland is nu in principe gekoppeld aan de eigenaar en niet aan de woning zelf. Wanneer iemand op dit moment een woning koopt, krijgt diegene geen automatisch toegang tot die bewijsstukken bij het aanvragen van een (nieuw) energielabel.

Tien jaar geleden las ik De wil van technologie van Kevin Kelly. Een van zijn centrale gedachten bleef hangen: technologie ontwikkelt zich sneller dan mensen en steden kunnen bijbenen. Die kloof is sindsdien alleen maar gegroeid. Inmiddels leven we met het Internet of Things, algoritmes die ons gedrag voorspellen en kunstmatige intelligentie die zelf leert. De versnelling is niet meer lineair, maar exponentieel. En het is daarmee fundamenteel ontwrichtend voor hoe we gewend zijn steden te maken en begrijpen.

Een jaar geleden stond het volop in de krantenkoppen: een derde van de nieuwbouwwoningen loopt vertraging op door bezwaren van omwonenden (NOS, Binnenlands Bestuur, Gebiedsontwikkeling.nu). Het begrip ‘bezwaarburger’ werd geïntroduceerd: de omwonende die, vaak met legitieme zorgen, maar soms ook uit puur eigenbelang, juridische stappen zet tegen woningbouwplannen. Inmiddels hoor je er minder over. Is het probleem opgelost, of is de aandacht verschoven?

Wat maakt het nu uit als ik één tegel uit mijn tuin haal? Of een keer de auto laat staan? Of de thermostaat een graadje lager zet? Op zichzelf lijkt het nauwelijks iets te veranderen. Dit is precies de paradox die veel duurzame acties klein houdt. Omdat we de impact niet direct voelen, verdwijnt vaak de motivatie om door te zetten.

Steden zijn al eeuwenlang de tegenpool van natuur. Althans, zo denken we erover. Maar wat als die tegenstelling niet meer klopt?